Pratik Bilgiler

Giriş

Mükelleflerin, vergi kanunlarıyla düzenlenmiş; bildirme, belge düzenleme, belge temini ve iptali, defter tutma, muhafaza ve ibraz ödevleri ile diğer ödevleri bulunmaktadır.

Mükellefler;

• İşe başlamayı, işe başlama tarihinden itibaren on gün içinde,

• İşi bırakma ve değişiklikleri (iş yeri adresi değişikliği, iş değişikliği ve işletme değişikliği), bildirilecek olayın vukuu tarihinden itibaren bir ay içerisinde,

• Şehir ve kasabalarda yeni inşa ettirdikleri binaları ve inşaat bitmeden kullanılmaya başlanan kısımlarını halin vukuu tarihinden itibaren iki ay içinde,

Dijital Vergi Dairesi aracılığıyla, vergi dairesine giderek veya posta ile bildirmek zorundadır.

Ticari, zirai ve mesleki kazanç yönünden gelir vergisi mükellefiyeti bulunanlar (kazançları basit usulde tespit edilenlerle gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçiler hariç), mükellefiyet tesisi sırasında e-Tebligat talep bildiriminde bulunmak ve e-Tebligat sistemini kullanmak zorundadır.

Mükelleflerin, Vergi Usul Kanununda yer alan fatura, gider pusulası, serbest meslek makbuzu, müstahsil makbuzu, perakende satış fişi, ödeme kaydedici cihazla verilen fiş, giriş ve yolcu taşıma bileti, sevk irsaliyesi, taşıma irsaliyesi, yolcu listesi, günlük müşteri listesi gibi belgelerden faaliyetlerine uygun olanlarını düzenlemeleri gerekmektedir.

Kullanılacak belgelerin anlaşmalı matbaalara bastırılması veya noterlere tasdik ettirilmesi gerekir. e-Belge uygulamalarına dâhil olanlar da yeterli miktarda kağıt belge bastırmak zorundadır. İşlerini terk ettiğini vergi dairesine bildiren mükellefler, kullanılmamış olarak ellerinde kalan belgeleri iptal ettirmelidirler.

Perakende ticaretle uğraşan birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, fatura vermek mecburiyetinde olmadıkları satışların ve yaptıkları işlerin belgelendirilmesinde Yeni Nesil Ödeme Kaydedici Cihaz (YN ÖKC) kullanmak zorundadır. İşe yeni başlayan veya sonradan YN ÖKC kullanma mecburiyeti kapsamına giren mükelleflerin bu mecburiyetleri, işe başlama ve mecburiyet kapsamına girme tarihinden itibaren 30 gün içinde başlamaktadır. Bu süre, kalkınmada birinci ve ikinci derecede öncelikli yörelerdeki faaliyetleri ile ilgili olarak 60 gün olarak belirlenmiştir. Dileyen mükelleflerin Güvenli Mobil Ödeme ve Elektronik Belge Yönetim Sistemi (GMÖEBYS) kullanmaları da mümkündür.

YN ÖKC veya GMÖEBYS’ye ilişkin cihaz kullananların en az bir banka veya diğer kuruluş ya da ödeme hizmet sağlayıcısı ile üye iş yeri anlaşması yaparak banka veya kredi kartı ile ödeme imkânı sunması zorunludur.

Ticari, zirai ve mesleki kazanç yönünden gelir vergisi mükellefiyeti bulunanlar (kazançları basit usulde tespit edilenlerle gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçiler hariç), Vergi Usul Kanununa göre defter tutmak mecburiyetindedir.

Serbest meslek kazanç defteri tutan mükellefler, işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler ile kazançları basit usulde tespit edilen mükellefler Defter Beyan Sistemini kullanmak zorundadırlar.

İşe başlayan mükellefler işe başlama tarihinden önce, kullanacakları defterleri tasdik ettirmeye mecburdurlar. Elektronik ortamda tutulan defterlerin tasdik zorunluluğu yoktur.

Defter tutmak mecburiyetinde olanların, Vergi Usul Kanununa göre defter ve belgelerini ilgili bulundukları yılı takip eden takvim yılından başlayarak 5 yıl süreyle muhafaza ve ibraz etme zorunluluğu bulunmaktadır. Defter Beyan Sistemi üzerinden veya e-Defter olarak elektronik ortamda tutulan defterlerin, mükelleflerce ayrıca kâğıt ortamında saklanmasına gerek bulunmamaktadır.

Ticari, zirai ve mesleki faaliyetlerinden dolayı gerçek usulde vergilendirilen gelir vergisi mükelleflerinin hiçbir hadle sınırlı olmaksızın yıllık gelir vergisi, gelir geçici vergi (zirai kazanç sahiplerinin geçici vergi ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır.), katma değer vergisi ile muhtasar ve prim hizmet beyannamelerini elektronik ortamda gönderme zorunluluğu bulunmaktadır.

Gelir vergisi mükellefleri her yıl Mayıs ayının son gününe kadar vergi tarhına esas olan kazanç tutarları ile bunlara isabet eden vergi miktarlarını gösteren vergi levhalarını almak zorundadırlar.

Tüccarlarda İşe Başlama Belirtileri Nelerdir?

Tüccarlarda işe başlamayı gösteren belirtiler;

• Bir iş yeri açmak,

İş yeri açmaktan maksat, belli bir yerde bilfiil ticari veya sınai faaliyete geçmek demektir. Bir yerin ne maksatla olursa olsun sadece tutulmuş olması veya içinde tertibat ve tesisat yapılmakta bulunması iş yerinin açıldığını göstermez.

• İş yeri açmamış olsa dahi ticaret siciline veya mesleki teşekküle kayıt olmak,

• Kazançları basit usulde tespit edilenlerde işe bilfiil başlamak.

Serbest Meslek Erbabında İşe Başlama Belirtileri Nelerdir?

Serbest meslek erbabında işe başlamayı gösteren belirtiler;

• Muayenehane, yazıhane, atölye gibi özel bir iş yeri açmak,

• Çalışılan yere tabela, levha gibi mesleki faaliyetin bulunduğuna dair alametler asmak,

• Her ne şekilde olursa olsun devamlı olarak mesleki faaliyette bulunduğuna dair ilanlar yapmak,

• Mesleki faaliyette bulunmak üzere mesleki teşekküle kaydolmak.

Mesleki teşekküllere kaydolan ancak görevleri veya durumları nedeniyle bilfiil mesleki faaliyette bulunamayacak olan serbest meslek erbabı, bildirimlerinde bu durumu açıklamalıdır.

Bildirim Vermeye Mecbur Olanlar Kimlerdir?

Vergiye tabi ticaret ve sanat erbabı, serbest meslek erbabı, kolektif ve adi şirket ortaklarıyla komandit şirketlerin komandite ortakları işe başlamayı, değişikliği ve bırakmayı bildirmekle yükümlüdür.

Bildirim Vermeye Mecbur Olmayanlar Kimlerdir?

Gelirleri; sadece ücret, gayrimenkul sermaye iradı, menkul sermaye iradı, diğer kazanç ve iratlardan veya bunların birkaçından ibaret olanlar yükümlülüğe giriş, değişiklik ve çıkışlarını bildirmek zorunda değildir. Bunların mükellefiyete giriş işlemleri verdikleri ilk beyannameler üzerine yapılır.

İşe Başlama Bildirimini Kimler Yapabilir?

Gerçek kişilerde işe başlama bildirimi;

•  Kendilerince (mükellefin küçük veya kısıtlı olması halinde bunların kanuni temsilcileri),

• 1136 sayılı Avukatlık Kanununa göre ruhsat almış avukatlarca,

• 3568 sayılı Kanuna göre yetki almış meslek mensuplarınca,

ilgili vergi dairesine yapılır.

İşe Başlama Bildirimleri Hangi Sürede ve Nasıl Yapılır?

Gerçek kişilerde işe başlama bildirimi, işe başlama tarihinden itibaren 10 gün içinde;

• Vergi dairesine bizzat giderek,

• Posta ile göndererek,

• Vergi dairesine gitmeden Dijital Vergi Dairesi aracılığı ile sistem üzerinden,

işe Başlama/Bırakma Bildirimi ile yazılı olarak yapılır.

Bildirilmesi Gereken Değişiklikler Nelerdir?

Mükellefler;

• Bilinen iş yeri adresi değişikliğini (iş ve teşebbüsün bir yerden diğer bir yere nakledilmesi),

• İş değişikliğini (yeni bir vergiye tabi olmayı, mükellefiyet şeklinde değişikliği, mükellefiyetten muaflığa geçmeyi),

• İşletme değişikliğini (iş yerlerinin sayısında meydana gelen artış veya azalışları),

vergi dairesine bildirmeye mecburdurlar.

İşi Bırakma ve Değişiklik Bildirimleri Hangi Sürede ve Nasıl Yapılır?

İşi bırakma ve değişiklik bildirimleri; bildirilecek olayın vukuu tarihinden itibaren bir ay içerisinde, vergi dairesine bizzat giderek, posta ile göndererek veya vergi dairesine gitmeden Dijital Vergi Dairesi aracılığı ile sistem üzerinden yazılı olarak yapılır.

Ayrıca, mükellefler şehir ve kasabalarda yeni inşa ettirdikleri binaları ve inşaat bitmeden kullanılmaya başlanan kısımlarını da 2 ay içinde vergi dairesine bildirmeye mecburdurlar. Mevcut binalara yapılan ilaveler ve konulan sabit istihsal, asansör ve kalorifer tesisleri yeni inşaat hükmündedir.

Bildirimlerin Süresinde Yapılmaması Halinde Uygulanacak Ceza Nedir?

Bildirimlerin süresinde yapılmaması durumunda; işe başlamanın zamanında bildirilmemesi halinde birinci derece usulsüzlük cezası, vergi kanunlarında yazılı diğer bildirmelerin (değişiklik ve işi bırakma) zamanında yapılmamış olması halinde ise ikinci derece usulsüzlük cezası uygulanır.

Bildirimler Üzerine Vergi Dairesince Yapılacak Yoklama Hangi Süre İçinde Sonuçlandırılır?

İşe başlama/bırakma bildirimi üzerine vergi dairesi tarafından yapılan kontroller sonrasında mükellefiyet tesisi işlemi gerçekleştirilir ve “Elektronik Yoklama Sistemi” üzerinden mükellef nezdinde yoklama yapılır.

Mükellef nezdinde yapılan yoklamalar aşağıda belirtilen süreler içinde sonuçlandırılır:

• İşe başlama yoklamaları, mükellefiyetin tesis edildiği tarihten itibaren en geç 15 gün,

• Mükellef imzası ile birlikte serbest muhasebeci, serbest muhasebeci mali müşavir tarafından imzalanmış veya yeminli mali müşavirlerce tasdik edilmiş olan işe başlama/bırakma bildirimi üzerine yapılacak yoklamalar bir ay,

• İşi bırakma dilekçesine ilişkin terk yoklamaları, terk dilekçesinin vergi dairesi kayıtlarına girdiği tarihten itibaren en geç 15 gün,

• Özellikli durumlarda yapılacak yoklamalar aynı gün, aynı gün yapılmasının mümkün olmaması halinde ertesi gün,

• Diğer yoklamalar en geç bir ay.

İşi Bırakma Neyi İfade Eder?

Vergiye tabi olmayı gerektiren muamelelerin tamamen durdurulması ve sona ermesi işi bırakmayı ifade eder. İşlerin herhangi bir sebep yüzünden geçici bir süre için durdurulması işi bırakma sayılmaz.

Bir mükellefin işi bırakmış sayılabilmesi için, işi ile ilgili tedarik işlemlerini durdurmasının yanı sıra, işletmede bulunan emtia stokları ile diğer döner ve sabit değerlerinin de elden çıkarılması veya bu varlıkların işletme sahiplerince işletmeden çekilmiş olması gerekir.

Gerçek Kişilerin Mükellefiyet Kayıtları Hangi Sebeplerle Sona Ermektedir?

Gerçek kişilerin; kendi isteğiyle işini terk ederek bu durumu vergi dairesine bildirmesi, ölümü, gaiplik kararı veya belli bir ticaret, sanat ve meslek icrasından sürekli mahrumiyeti gibi hallerde mükellefiyet kayıtları sona ermektedir.

Ölüm işi bırakma hükmündedir. Ölüm, mükellefin mirası reddetmemiş mirasçıları tarafından vergi dairesine bildirilir. Mirasçılardan herhangi birinin ölümü bildirmesi diğer mirasçıları bu ödevden kurtarır.

Mükellefiyet Kaydı İdarece Hangi Hallerde Terkin Edilir?

Mükellefiyet kaydı aşağıda belirtilen hallerde idarece silinir.

• İşi bırakma bildiriminde bulunmayan bir mükellefin işi bıraktığının tespit edilmesi veya yapılan araştırma ve yoklamalar sonucunda bilinen adreslerinde bulunamaması ve başka bir adreste faaliyetine devam ettiğine dair bilgi edinilememesi.

• Başkaca bir ticari, zirai ve mesleki faaliyeti olmadığı halde münhasıran sahte belge düzenlemek amacıyla mükellefiyet tesis ettirdiğinin vergi incelemesine yetkili olanlarca düzenlenen rapor ile tespit edilmesi ve mükellefiyet kaydının devamına gerek görülmediğinin raporda belirtilmesi.

• Mükellefiyet süresi, aktif ve öz sermaye büyüklüğü, ödenen vergi tutarı, çalışan sayısı, vergisel yükümlülüklerin yerine getirilip getirilmediği gibi hususlar dikkate alınarak mükelleflerin vergisel uyum seviyelerine yönelik olarak Hazine ve Maliye Bakanlığınca yapılan analiz ve değerlendirme çalışmaları neticesinde sahte belge düzenleme riskinin yüksek olduğu tespit edilen mükellefler nezdinde yapılacak yoklamayı müteakip, belirlenen esaslar çerçevesinde vergi dairesinin mükellefin sahte belge düzenleme riskinin yüksek olduğuna ilişkin görüşü ve ilgisine göre vergi dairesi başkanı veya defterdarın onayının bulunması.

• 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun geçici 7 nci maddesi kapsamında anonim ve limited şirketler ile kooperatiflerin ticaret sicil kaydının silinmesi.

Sahte Belge Düzenleyen Mükelleflerden Kayıtları Vergi Dairesince Terkin Edilenlerin (Silinenlerin) Daha Sonra İşe Başlama Bildiriminde Bulunması Mümkün müdür?

Sahte belge düzenleyen mükelleflerden kayıtları vergi dairesince terkin edilenlerin (silinenlerin) daha sonra işe başlama bildiriminde bulunmaları mümkündür. Ancak, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 153/A maddesinin birinci fıkrası kapsamında olanların mükellefiyet kayıtlarının, söz konusu maddedeki şartlar sağlanmadan açılması mümkün değildir.

Hangi Mükellefler Defter Tutmak Zorundadır?

Ticari, zirai ve mesleki kazanç yönünden gelir vergisi mükellefiyeti bulunanlar (kazançları basit usulde tespit edilenlerle gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçiler hariç), Vergi Usul Kanununa göre defter tutmak mecburiyetindedir.

Kayıtların Elektronik Ortamda Tutulmasını Sağlayan Sistemler Nelerdir?

Defter Beyan Sistemi (DBS) : Serbest meslek kazanç defteri tutan mükellefler, işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler ile basit usule tabi olan mükelleflerin kayıtlarının elektronik ortamda tutulması, bu mükelleflerden defter tutmak zorunda olanların defterlerinin bu kayıtlardan hareketle oluşturulmasına imkân veren sistemdir.

Serbest meslek kazanç defteri tutan mükellefler, işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler ile kazançları basit usulde tespit edilen mükellefler Defter Beyan Sistemini kullanmak zorundadırlar.

Defter Beyan Sistemine, işe başlama bildiriminin verildiği günü izleyen yedinci iş gününün sonuna (saat 23.59’a) kadar başvuru yapılması gerekmektedir.

Defter-Beyan Sistemini kullanan mükellefler Sistem dışında, kâğıt (213 Sayılı Kanunun 219 uncu maddesinde belirtilen belgeler hariç) veya elektronik ortamda kayıt yapamaz, defter tutamaz.

Elektronik Defter Uygulaması (e-Defter) : Vergi Usul Kanununa ve/veya Türk Ticaret Kanununa göre tutulması zorunlu olan defterlerde yer alması gereken bilgileri kapsayan elektronik kayıtlar bütünüdür. Bu uygulama yoluyla defter dosyalarının elektronik dosya biçiminde hazırlanması, kâğıda bastırılmaksızın oluşturulması, kaydedilmesi, değişmezliğinin, bütünlüğünün ve kaynağının doğruluğunun elektronik imza/mali mühür araçları ile garanti altına alınması ve ilgililer nezdinde ispat aracı olarak kullanılabilmesi sağlanmaktadır.

e-Fatura uygulamasına geçiş zorunluluğu bulunan mükelleflerin e-Defter uygulamasına dâhil olmaları zorunludur.

e-Defter uygulamasına dahil olan mükellefler dahil oldukları aydan itibaren söz konusu defterlerini kağıt ortamında tutamazlar. Bu mükelleflerin kâğıt ortamında tuttukları defterler hiç tutulmamış sayılır.

Mükellefler Kullanacakları Defterleri Ne Zaman Tasdik Ettirirler?

İşe başlayan mükellefler işe başlama tarihinden önce, kullanacakları defterleri tasdik ettirmeye mecburdurlar. Elektronik ortamda tutulan defterlerin tasdik zorunluluğu yoktur.

Mükelleflerden;

• Öteden beri işe devam etmekte olanlar defterin kullanılacağı hesap döneminden önce gelen son ayda (1 Ocak-31 Aralık hesap dönemine tabi olanlar Aralık ayında), hesap dönemleri Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından tespit edilenler, defterin kullanılacağı hesap döneminden önce gelen son ayda,

• İşe başlayanlar, sınıf değiştirenler ve yeni bir mükellefiyete girenler, işe başlama, sınıf değiştirme ve yeni mükellefiyete girme tarihinden önce; vergi muafiyeti kalkanlar, muaflıktan çıkma tarihinden başlayarak on gün içinde,

• Tasdike tabi defterlerin dolması dolayısıyla veya sair sebeplerle yıl içinde yeni defter kullanmaya mecbur olanlar bunları kullanmaya başlamadan önce,

kullanacakları defterleri tasdik ettirmeye mecburdur.

Defterlerini ertesi yılda da kullanmak isteyenler Ocak ayı, hesap dönemleri Hazine ve Maliye Bakanlığınca tespit edilenler bu dönemin ilk ayı içinde tasdiki yeniletmeye mecburdur.

e-Defter tutma sürecinde hesap döneminin ilk ayına ait beratın alınması açılış onayı, son ayına ait beratın alınması kapanış onayı, diğer aylara ait beratların alınması ise ilgili aylara ait defterlerin noter onayı yerine geçer.

Düzenlenmesi Gereken Belgeler Nelerdir?

Mükelleflerin, Vergi Usul Kanununda yer alan fatura, serbest meslek makbuzu, gider pusulası, müstahsil makbuzu, perakende satış fişi, ödeme kaydedici cihazla verilen fiş, giriş ve yolcu taşıma bileti, sevk irsaliyesi, taşıma irsaliyesi, yolcu listesi, günlük müşteri listesi gibi belgelerden faaliyetlerine uygun olanlarını düzenlemeleri gerekmektedir.

Fatura: Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenler ve defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler; birinci ve ikinci sınıf tüccarlara, serbest meslek erbabına, kazançları basit usulde tespit edilen tüccarlara, defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilere ve vergiden muaf esnafa sattıkları emtia veya yaptıkları işler için fatura vermek ve bunlar da fatura istemek ve almak mecburiyetindedirler. Fatura, malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azami 7 gün içinde düzenlenmelidir.

Serbest Meslek Makbuzu: Serbest meslek erbabı, mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilâtı için iki nüsha serbest meslek makbuzu tanzim etmek ve bir nüshasını müşteriye vermek, müşteri de bu makbuzu istemek ve almak mecburiyetindedir. Serbest meslek erbapları, ise başladıkları ayı izleyen üçüncü ayın sonuna kadar e-SMM uygulamasına geçmek zorundadır.

Müstahsil Makbuzu: Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile kazancı basit usulde tespit edilenler ve defter tutmak zorunda olan çiftçiler, gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçilerden satın aldıkları malların bedelini ödediklerinde müstahsil makbuzu düzenler.

Gider Pusulası: Birinci sınıf tüccarlar, ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenler, defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabı ve defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler, Vergi Usul Kanunu kapsamındaki belgeleri düzenleme zorunluluğu bulunmayanlara yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları mallar için işi yapana veya malı satana imza ettirecekleri gider pusulası düzenler. Gider pusulası, malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azami yedi gün içinde düzenlenir. Ancak, Vergi Usul Kanununun 234 üncü maddesinin beşinci fıkrasında belirtilen durumlar ve şartlar dahilinde; banka, 6493 sayılı Kanun kapsamında yetkilendirilmiş ödeme kuruluşları veya Posta ve Telgraf Teşkilatı A.Ş. tarafından düzenlenen belgeler gider pusulası yerine geçer.

Sevk İrsaliyesi: Sevk irsaliyesi ticari mal hareketinin izlenmesi amacıyla düzenlenen bir belge mahiyetindedir.

Taşıma İrsaliyesi: Ücret karşılığında eşya nakleden bütün gerçek ve tüzel kişiler naklettikleri eşya için taşıma irsaliyesi kullanmak zorundadır.

Elektronik belge uygulamasına isteğe bağlı veya zorunluluk kapsamında geçen mükelleflerin; e-Fatura, e-Arşiv Fatura, e-Gider Pusulası, e-Müstahsil Makbuzu ve e-İrsaliye gibi belgelerden ticari faaliyetlerine uygun olanlarını düzenlemeleri gerekmektedir. e-Fatura uygulamasına kayıtlı mükellefler; e-Fatura uygulamasına kayıtlı olan mükelleflere e-Fatura, kayıtlı olmayan mükelleflere ise e-Arşiv Fatura düzenlemek zorundadır.

e-Fatura ve e-Arşiv Fatura uygulamasına kayıtlı olmayan mükelleflerce vergi mükelleflerine veya mükellef olmayanlara düzenlenecek faturaların; vergiler dahil toplam tutarın 3 Bin TL’yi aşması halinde Başkanlığın “earsivportal.efatura.gov.tr/intragiris.html” adresinde yer alan e-Arşiv Fatura Portalı (İnteraktif) üzerinden Dijital Vergi Dairesi kullanıcı kodu ve şifresi ile giriş yaparak e-Arşiv Fatura olarak düzenlenmesi gerekir.

Kullanılacak Belgeler Nereden Temin Edilir?

Mükellefler, Vergi Usul Kanununa göre kullanacakları belgeleri (fatura, perakende satış fişi, gider pusulası, müstahsil makbuzu, giriş veya yolcu taşıma bileti, serbest meslek makbuzu, sevk irsaliyesi, taşıma irsaliyesi gibi) bağlı bulundukları vergi dairesinin il sınırları içerisinde kalan ilgili mevzuat kapsamında anlaşmalı matbaalara bastırarak veya noterlere tasdik ettirerek temin edebilirler.

e-Belge uygulamalarına dâhil olanlar da yeterli miktarda kağıt belge bastırmak zorundadır.

Anlaşmalı matbaalara bastırılan belgelerin noterden tasdik ettirilmelerine gerek yoktur. Anlaşmalı matbaalar haricindeki matbaalara bastırılmış belgelerin kullanılmadan önce tasdik işlemi yaptırılmış olmalıdır.

Mükelleflerin Ödeme Kaydedici Cihaz (ÖKC) Kullanma Mecburiyeti Var mı?

Perakende ticaretle uğraşan birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, fatura vermek mecburiyetinde olmadıkları satışların ve yaptıkları işlerin belgelendirilmesinde Yeni Nesil Ödeme Kaydedici Cihaz (YN ÖKC) kullanmak zorundadır. İşe yeni başlayan veya sonradan YN ÖKC kullanma mecburiyeti kapsamına giren mükelleflerin bu mecburiyetleri, işe başlama ve mecburiyet kapsamına girme tarihinden itibaren 30 gün içinde başlamaktadır. Bu süre, kalkınmada birinci ve ikinci derecede öncelikli yörelerdeki faaliyetleri ile ilgili olarak 60 gün olarak belirlenmiştir. Dileyen mükelleflerin Güvenli Mobil Ödeme ve Elektronik Belge Yönetim Sistemi (GMÖEBYS) kullanmaları da mümkündür.

YN ÖKC veya GMÖEBYS’ye ilişkin cihaz kullananların en az bir banka veya diğer kuruluş ya da ödeme hizmet sağlayıcısı ile üye iş yeri anlaşması yaparak banka veya kredi kartı ile ödeme imkânı sunması zorunludur.

Serbest Meslek Erbabının Ödeme Kaydedici Cihaz (ÖKC) Kullanma Mecburiyeti Var mı?

Serbest meslek faaliyeti icra edenlerin ÖKC kullanma zorunluluğu bulunmamaktadır.

Ancak, hekimler ve veterinerler kredi kartı ile yaptıkları tahsilatları için POS cihazı/kredi kartı okuyucusu bulundurmak ve kullanmak zorundadır. Bu cihazlar e-SMM uygulamasına geçenler için sadece tahsilat işlemlerinde kullanılacak olup bu cihazlardan yapılan tahsilatlar sonrasında da mutlaka e-SMM düzenlenmesi gerekmektedir. İşe yeni başlayan ve sonradan mecburiyet kapsamına giren mükelleflerin POS cihazı bulundurma ve kullanma mecburiyeti, işe başlama ve mecburiyet kapsamına girme tarihinden itibaren 30 gündür.

Mükelleflerin Belge Saklama Yükümlülükleri Nelerdir?

Mükelleflerin, Vergi Usul Kanununa göre tuttukları defterleri ile düzenledikleri ve aldıkları belgelerini ilgili bulundukları yılı takip eden takvim yılından başlayarak 5 yıl süreyle muhafaza ve ibraz etme zorunluluğu bulunmaktadır. Defter Beyan Sistemi veya e-Defter uygulaması üzerinden elektronik ortamda tutulan defterlerin, mükelleflerce ayrıca kâğıt ortamında saklanmasına gerek bulunmamaktadır.

Elektronik Tebligat Sistemi (e-Tebligat) Kullanma

Ticari, zirai ve mesleki kazanç yönünden gelir vergisi mükellefiyeti bulunanlar (kazançları basit usulde tespit edilenlerle gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçiler hariç), mükellefiyet tesisi sırasında e-Tebligat talep bildiriminde bulunmak ve e-Tebligat sistemini kullanmak zorundadır.

1/1/2025 tarihinden itibaren Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olanların ilk iktisabında adına kayıt ve tescil yapılan gerçek ve tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan teşekküller, ilk iktisap ile ilgili işlemlerinden önce, e-Tebligat aktivasyonu yapması gerekmektedir.

Elektronik Tebligat Sistemi ile gönderilen belgeler, muhatabın elektronik ortamdaki adresine ulaştığı tarihi izleyen beşinci günün sonunda tebliğ edilmiş sayılır ve ayrıca posta yoluyla tebligat yapılmaz.

Beyanname Verme

Ticari, zirai ve mesleki faaliyetlerinden dolayı gerçek usulde vergilendirilen gelir vergisi mükelleflerinin hiçbir hadle sınırlı olmaksızın yıllık gelir vergisi, gelir geçici vergi (zirai kazanç sahiplerinin geçici vergi ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır.), katma değer vergisi ile muhtasar ve prim hizmet beyannamelerini elektronik ortamda gönderme zorunluluğu bulunmaktadır.

Vergi beyannameleri ve bildirimler, bilanço usulüne göre defter tutan mükellefler için Beyanname Düzenleme Programı (e-Beyanname) üzerinden, işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler için ise Defter Beyan Sistemi üzerinden elektronik ortamda Başkanlığın elektronik beyan sistemleri aracılığıyla verilmektedir.

Basit usule tabi olan mükellefler ticari kazançları nedeniyle gelir vergisi beyannamesi vermemekle birlikte elde ettikleri gayrimenkul sermaye iradı, menkul sermaye iradı, ücret ve diğer kazanç ve iratları nedeniyle verilecek gelir vergisi beyannamesini Defter Beyan Sistemi üzerinden verirler.

Gelirleri sadece kira, ücret, menkul sermaye iradı ve diğer kazanç ve iratlardan ibaret olan mükelleflerin yıllık gelir vergisi beyannameleri, Dijital Vergi Dairesi (Hazır Beyan Sistemi) üzerinden elektronik ortamda verilebildiği gibi ikametgâhlarının bulunduğu yer vergi dairesine giderek veya iadeli taahhütlü posta gönderilerek kâğıt ortamında da verilebilir.

Vergi Levhası Alma ve Bulundurma

Gelir vergisi mükellefleri her yıl Mayıs ayının son gününe kadar vergi tarhına esas olan kazanç tutarları ile bunlara isabet eden vergi miktarlarını gösteren levhayı almak zorundadırlar. Gelir vergisi mükellefi olup yıl içinde işe yeni başlayan mükelleflerin, vergi levhalarını mükellefiyet tesisinden itibaren 1 ay içinde almaları zorunludur.

Vergi levhası almak ve bulundurmak mecburiyetinde olan mükelleflerin vergi levhasını bulundurmak mecburiyetinde oldukları yerlerde yapılan denetimlerde bulundurma mecburiyetine uyulmadığının tespit edilmesi halinde her bir tespit için özel usulsüzlük cezası kesilir.

Vergi Ödeme

Ödemeler;

• Başkanlığımıza ait gib.gov.tr internet sitesi (Dijital Vergi Dairesi ve GİB Mobil Uygulaması) üzerinden;

  • Başkanlığımızca belirlenen tutarlar dahilinde, anlaşmalı bankaların kredi kartları ile,

  • Anlaşmalı bankaların banka kartları veya banka hesabından,

  • Yabancı ülkede faaliyet gösteren bankaların; kredi kartları, banka kartları ve diğer ödeme yöntemleri ile,

• Anlaşmalı bankaların; şubelerinden veya alternatif ödeme kanallarından (İnternet Bankacılığı, Telefon Bankacılığı, Mobil Bankacılık vb.),

• PTT iş yerlerinden,

• Tüm vergi dairelerinden,

yapılabilmektedir.

Tahsilat ve Ödemelerin Belgelendirilmesi

Birinci ve ikinci sınıf tüccarların, serbest meslek erbabının, kazançları basit usulde tespit olunan tüccarların, defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilerin, vergiden muaf esnafın ve mükellef olmayanların (mükellef olmayanların kendi aralarında yapacakları işlemler hariç olmak üzere) kendi aralarında yapacakları KDV dahil 30.000 TL’yi aşan tutardaki bütün tahsilat ve ödemelerin, aracı finansal kurumlar (banka, 6493 sayılı Kanun kapsamında yetkilendirilmiş ödeme kuruluşları veya Posta ve Telgraf Teşkilatı A.Ş.) aracılığıyla yapılması ve bu kurumlar tarafından düzenlenen belgelerle (dekont, hesap bildirim cetveli, alındı vb.)  tevsik edilmesi zorunludur.

Tevsik zorunluluğu kapsamında olanlardan araç kiralama faaliyeti ile uğraşanların, vermiş oldukları motorlu kara taşıtı ve motorlu kara aracı (Karayolları Trafik Kanunu ve Karayolları Trafik Yönetmeliğine göre tescile yetkili kuruluşlarca kayıt ve tescil edilmesi zorunlu olmayan taşıt ve araçlar hariç) kiralama hizmetlerine ilişkin tahsilat ve ödemelerin söz konusu hadle sınırlı kalınmaksızın, aracı finansal kurumlar tarafından düzenlenen belgeler ile tevsik edilmesi mecburidir.

Vergi Usul Kanununun 160/A maddesi kapsamında mükellefiyet kaydı re’sen terkin edilenlerin, aynı madde kapsamında teminat alınmak suretiyle mükellefiyet tesisi hallerinde, mükellefiyetlerinin tesis tarihinden itibaren yapacakları ödeme ve tahsilatlarından, ilgili dönemde geçerli fatura düzenleme alt sınırını aşanların, aracı finansal kurumlar aracılığıyla yapılması gerekmektedir.

Konutlarda ve iş yerlerinde, konutunu ve iş yerini kiraya verenler ve bunları kiralayanların, kira tutarı ne olursa olsun kiraya ilişkin tahsilat ve ödemelerin tamamının bankalar veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi tarafından düzenlenen belgelerle (dekont, hesap bildirim cetveli gibi) tevsik etmeleri zorunludur.

Günlük, haftalık veya benzeri şekilde kısa süreli konut kiralamalarına ilişkin yapılan tahsilat ve ödemeler de tevsik zorunluluğu kapsamındadır.

Tevsik zorunluluğuna uymayanlara her bir işlem için Vergi Usul Kanunu uyarınca özel usulsüzlük cezası kesilir.

İşi Bırakan Mükelleflerin Ödevleri Nelerdir?

İşi bırakan mükelleflerin, kullanılmamış olarak ellerinde kalan belgeler ile en son kullanılan ciltleri, işi bırakma bildiriminde bulunacakları süre içinde vergi dairesine ibraz ederek kullanılmamış belgeleri iptal ettirmeleri gerekmektedir.

Kazançları basit usulde tespit edilen mükellefler işi bıraktıklarında kullanılmayan belgelerin iptali işlemleri, belgeleri veren oda veya birliklerce yapılmaktadır.

İşi bırakma nedeniyle eski nesil ödeme kaydedici cihazlar için yapılacak hurdaya ayırma işlemleri ile geçici kullanım dışı bırakma işlemlerinin, işi bırakma tarihinden itibaren 30 gün içerisinde gerçekleştirilmesi gerekir.

Eski nesil ödeme kaydedici cihazlara ait levha vergi dairesine iade edilmesi gerekir.

Mükellefler işi bırakma, ÖKC kullanım mecburiyeti dışında kalma, yeni bir Yeni Nesil ÖKC alma ve benzeri nedenlerle sahibi oldukları cihazlarını hurdaya ayırmaları halinde, Yeni Nesil ÖKC’lerin hurdaya ayrılma işlemleri cihazın üreticisi olan ÖKC firmasına ait yetkili servisler tarafından yapılır.

Gerçek usulde vergiye tabi mükelleflerin terk ettikleri işleri ile ilgili olarak sonradan elde ettikleri kazançlar arızi kazanç olarak gelir vergisine tabidir. Zarar yazılan değersiz alacaklarla, karşılık ayrılan şüpheli alacakların tahsili de böyledir. Bu kazançlara ilişkin olarak herhangi bir istisna uygulaması öngörülmediğinden söz konusu kazancın tamamının, tahsil edildiği yılın kazancı olarak bu döneme ilişkin yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gerekir.